Laten we hem voor het gemak “Willem” noemen – de timmerman uit de buurt. Willem is een ambachtsman pur sang. Hij leerde het vak van zijn vader, die eveneens bewust koos voor een bestaan als zelfstandige. Geen expansiedrang, geen streven naar status of groot materieel bezit. Voor Willem is een goed ingerichte werkplaats, degelijk gereedschap en zijn eigen vertrouwde toolkit voldoende om vakwerk te leveren – efficiënt, precies en betrouwbaar.

Zijn manier van ondernemen is bescheiden en tegelijk krachtig. Geen billboardcampagnes, geen glossy websites. Zijn werk spreekt voor zich en zijn klanten zorgen voor mond-tot-mondreclame. Zijn actieradius? Zo’n vijftien kilometer rondom zijn woonplaats. Daarmee is Willem niet alleen een vakman, maar ook een buurman. En dat maakt zijn bijdrage zo waardevol: nabij, betrouwbaar en met een menselijke maat.

Organiseren zonder hiërarchie

Wat opvalt, is dat veel kleine zelfstandigen zoals Willem (zie ook de rietdekker in weblog 57) in feite dagelijks leiderschap tonen. Niet vanuit formele hiërarchie of positie, maar vanuit vakmanschap, vertrouwen en relationeel vermogen. Soms werkt Willem met een klein team – bijvoorbeeld bij de bouw van een dakkapel of serre – en dan is het aan hem om richting te geven. Niet door macht of status, maar door voorbeeldgedrag, helderheid en het vermogen om anderen in hun kracht te zetten.

Hier zien we een interessant denkkader uit de organisatiekunde terug: leiderschap als relationeel proces. In plaats van bevelen te geven, gaat het bij de kleine zelfstandige om het creëren van wederzijds vertrouwen en gedeelde verantwoordelijkheid. Dat is precies wat moderne organisaties ook steeds vaker ontdekken in zelfsturende teams en agile-werkwijzen: minder hiërarchie, meer eigenaarschap.

Ambacht als antwoord op complexiteit

In een tijd waarin organisaties vaak worstelen met complexiteit, digitalisering en schaalvergroting, belichamen mensen als Willem een tegenbeweging. Hun kracht ligt in focus en eenvoud: ze doen waar ze goed in zijn, benutten modern gereedschap waar nodig, maar blijven trouw aan de kern van hun vak. Daarmee laten ze zien dat professionaliteit niet altijd groter, sneller of globaler hoeft te zijn. Het kan ook kleinschalig, persoonlijk en dichtbij.

De sociale waarde van de zelfstandige

Daarnaast vertegenwoordigen kleine zelfstandigen een vaak onderschat sociaal kapitaal. Ze zijn zichtbaar in de gemeenschap, bereikbaar, en vaak bereid om dat stapje extra te zetten. In termen van organisatieontwikkeling zou je dit kunnen zien als sociale duurzaamheid: bijdragen aan een leefbare gemeenschap door werk, zorg en nabijheid met elkaar te verbinden.

Een oproep

De ‘Willems’ van Nederland verdienen erkenning, niet alleen als vakmensen, maar ook als leiders in hun eigen context. Zij laten zien dat organiseren niet altijd grootschalig en complex hoeft te zijn. Hun manier van werken is een les in eenvoud, nabijheid en vakmanschap – en daarmee een spiegel voor menig organisatie die zoekt naar wendbaarheid en mensgericht leiderschap.

Laten we hun waarde erkennen. Niet alleen door hun diensten blijvend af te nemen, maar ook door zichtbaar te maken dat deze vorm van ondernemerschap onze samenleving versterkt.