Dezer dagen is er in onze buurt in Twente een prachtig tafereel te zien. Rietdekkers zijn bezig enkele schuren en woningen van een nieuw dak te voorzien. Het ambacht lijkt eeuwenoud, maar de manier waarop ze samenwerken is verrassend modern – en bijzonder leerzaam voor iedere leider of professional die met teams werkt.

Net als enkele jaren geleden, toen ons eigen dak onder handen werd genomen, zie je hoe de ploeg zich moeiteloos organiseert. Op vijf tot negen meter hoogte balanceren de mannen en gooien ze elkaar zware schoven riet toe. Eén geeft richting, maar iedereen neemt tegelijk zijn eigen verantwoordelijkheid. Hun communicatie is kort, krachtig en doelgericht:

“Hé Roy, daar links is het nog niet vol genoeg.”
“Bedankt Wilbert, gebeurt. Werp jij nog wat lange schoven omhoog?”

Geen hiërarchisch gedoe, geen ruis, geen frustraties. Een knik is genoeg. En ondertussen werkt ieder met uiterste precisie, alsof het hun eigen huis betreft.

Zelfverantwoordelijkheid nemen als fundament

Wanneer ik hen later vraag hoe dit komt, blijkt dat ze al meer dan vijfentwintig jaar dit werk doen – maar zelden in exact dezelfde samenstelling. De teams wisselen, de ervaringsniveaus ook, ook onderling, maar toch kan iedereen elkaars taken uitvoeren. Er is iemand die ‘de baas’ is, maar zelfs na een middag toekijken kan ik niet aanwijzen wie dat precies is.

Hun drijfveer is glashelder:

“Het eindresultaat moet voor de klant goed, en voor ons nog beter zijn meneer!”

Dat is eigenaarschap in de puurste vorm. Niet wachten op instructies, niet verschuilen achter structuren, maar zelf verantwoordelijkheid nemen voor het geheel.

Betrokkenheid en plezier

Wat nog meer opvalt: ze hebben plezier. Echte betrokkenheid gaat verder dan plichtsbesef. Op enig moment zetten de werkers in de schuur hun radio uit, want boven op het dak wordt mooi gezongen. Iedereen zingt mee. Ze zijn samen aan het werk, maar ook samen in de beleving. Zelfs de zwaarste arbeid wordt lichter wanneer er plezier, vakmanschap en verbondenheid is.

Lencioni in de praktijk

Patrick Lencioni beschreef in De vijf frustraties van teamwork hoe gebrek aan vertrouwen, vermijding van conflicten, gebrek aan betrokkenheid, afschuiven van verantwoordelijkheid en het ontbreken van resultaatgerichtheid teams kunnen ondermijnen.

Wat deze rietdekkers laten zien, is het tegenovergestelde:

• Vertrouwen: ieder durft feedback te geven en ontvangt deze zonder defensief gedrag.

• Constructieve communicatie: verschillen van inzicht worden direct uitgesproken.

• Betrokkenheid: iedereen voelt zich eigenaar van het eindresultaat.

• Verantwoordelijkheid: taken worden niet doorgeschoven, maar opgepakt.

• Resultaatgerichtheid: de lat ligt hoger dan de klantvraag.

Denkkader voor organisaties

Wat kunnen wij hiervan leren in onze organisaties, waar frustraties soms eerder regel dan uitzondering lijken?

1. Maak verantwoordelijkheid persoonlijk én collectief. Zoals bij de rietdekkers: iedereen kent het totaalplaatje, maar handelt ook zelfstandig.

2. Investeer in rol- en taakflexibiliteit. Laat teamleden elkaars werk begrijpen en uitvoeren, zodat het team robuust en wendbaar blijft.

3. Versterk de onderlinge communicatie. Kort, duidelijk, en altijd gericht op het gezamenlijk resultaat.

4. Koester plezier en ambachtelijkheid. Betrokkenheid groeit niet uit protocollen, maar uit vakmanschap en werkplezier.

Een spiegel voor leiders

Veel leiders zoeken naar structuren, modellen of controlesystemen om teams te laten functioneren. Maar soms zijn de meest waardevolle lessen zichtbaar op een dak, in de regen en de wind. Zelfverantwoordelijkheid, betrokkenheid en vertrouwen blijken geen abstracte begrippen, maar dagelijkse praktijk – mits het team deze waarden samen leeft.

De vraag die dit bij ons oproept:
Hoeveel ruimte krijgen de mensen in jouw organisatie om écht zelf verantwoordelijkheid te nemen en met plezier hun vak uit te oefenen?